Dmitri Shostakovich - Complete Songs (volume 1, 1950-1956) Delos

Σάββατο πρωί, πριν ακόμα αποκτήσω το πολύτιμο i-pod μου, τότε ακόμα που τριγυρνούσα ακούγοντας μουσική από το κινητό, Τρίτο πρόγραμμα, εκπομπή «Η νήσος των θησαυρών».

Μια στεντόρεια φωνή με παγιδεύει, βγάζω την πολύτιμη κόκκινη ατζέντα μου και σημειώνω βιαστικά:
Dmitri Shostakovich, σε ποίηση Alexander Pushkin,το τραγούδι ήταν το In the Depth of Siberian Mines, από τον κύκλο τραγουδιών 4 Monologues to Words by A. Pushkin. 

Αυτό ήταν λοιπόν η αφορμή να αναζητήσω τον δίσκο που με οδήγησε σε ένα μαγευτικό ταξίδι, λίγο διαφορετικό από αυτό που περίμενα από τον μεγάλο συνθέτη, του οποίου είχα ακούσει μέχρι τότε μόνο δύο συμφωνίες. 

Αν και ο Σοστακόβιτς είναι αναμφισβήτητα μεγαλειώδης στην σύνθεση συμφωνιών (μέσα από τις οποίες διακρίνεται σαφέστατα η θυελλώδης εποχή στην οποία έζησε και συνέθεσε) και μουσικής δωματίου, η σχέση του με το τραγούδι είναι εμφανής και αναδεικνύεται έντονα μια σειρά 5 CDs με την πλήρη συλλογή των τραγουδιών του Shostakovich (πολύ προσεγμένη έκδοση, με τους στίχους στα Ρωσσικά και σε Αγγλική μετάφραση, για τους απανταχού αφοσιωμένους ακροατές του) και θα αναφερθώ στον πρώτο, που περιέχει τραγούδια που συνέθεσε ανάμεσα στα 1950 – 1956 για φωνή και πιάνο.

Ο κύκλος ανοίγει με δύο Romances σε ποίηση του Ρώσσου "Λόρδου Βύρωνα" M. Lermontov, op. 84, ερμηνευμένα από την mezzo– soprano Natalia Biryukova:

A morning in the Caucasus και Ballad, δυο τραγούδια με αναφορές στην παραδοσιακή Ρωσσική μουσική του 19ου αιώνα. Μια τρυφερή μπαλάντα που όμως τα συναισθήματα εκφράζονται κάπως συγκρατημένα, σαν να φοβούνται να εκδηλωθούν και οι σκηνές από τα Καυκάσια Όρη μέσα από την φωνή της Biryukova περιγράφονται με απόλυτη διαύγεια και διαφάνεια σαν ακουαρέλλες γεμάτες από το φως που αναζητούσε ο ρομαντικός ποιητής.

Ακολουθούν 4 τραγούδια σε ποίηση του Evgeny Dolmatovsky op. 86 γραμμένα το 1951.
Η γνωριμία των δύο ανδρών έγινε σε ένα βαγόνι τραίνου και εξελίχθηκε σε μια σημαντική φιλία και συνεργασία με την πάροδο του χρόνου, με τον Dolmatovsky να στηρίζει τον συνθέτη σε δύσκολες περιόδους της ζωής του. Τα τραγούδια γράφτηκαν για την θεατρική παράσταση Peace, αλλά το έργο δεν έτυχε θερμής υποδοχής.

 Όμως ο Shostakovichδεν ήθελε να χαθούν τα τραγούδια και αφού τα "πείραξε" λιγάκι, τα περιέλαβε σε έναν μικρό κύκλο τραγουδιών.

Το πρώτο, το The Motherland hears έγινε "διάσημο" μέχρι το διάστημα, αφού το σιγοτραγουδούσε ο Yuri Gagarin, το Rescue αναδεικνύει όλη την υποβόσκουσα θλίψη της Ρώσσικης ψυχής, το Loves– or Loves Not και το Lullaby είναι δύο σαγηνευτικά τραγούδια που ερμηνεύει η soprano Victoria Evtodieva.

Το τρίτο μέρος του κύκλου είναι η κρυμμένη παγίδα, γιατί μέσα από την Μουσική του Shostakovich, ακόμα κι όποιος δεν γνωρίζει την γλώσσα αισθάνεται από την πρώτη στιγμή το νόημα των λόγων του Pushkin.

Από την επιβλητικότητα της φωνής του Fyodor Kuznetsov, από το πιάνο που είναι εκεί για να αναδεικνύει την δύναμη, να τονίζει το πάθος, να υποβάλλει τα δραματικά στοιχεία, τα τέσσερα αυτά τραγούδια σε κρατούν με κομμένη την ανάσα. Θραύσματα που μπαίνουν μέσα σου και δεν σε σκοτώνουν αλλά και δεν σε αφήνουν να ξεχάσεις, γιατί δεν πρέπει να ξεχάσεις.

Το τέλος ενός καθεστώτος, μια νέα αρχή, ελπίδες, ελπίδα, η δεύτερη στροφή του In the Depth Of Siberian Mines:

Hope, misfortune’s faithful sister

Even your gloomy dungeon

Will awaken vigor and rejoicing,

And the hoped for time will come

Χάρη σ’ αυτόν τον αέναο κύκλο της ζωής, στίχοι γραμμένοι δύο αιώνες πριν, γίνονται πιο επίκαιροι από ποτέ, ξαναζωντανεύουν την ανάγκη για επανάσταση που - θέλω να πιστεύω πως - περιμένει να εκραγεί μέσα στον καθένα μας, τίποτα δεν χάνεται πραγματικά, είναι αυτά που κάνουν τους 4 μονολόγους, έργο 91 σαν μια σειρήνα που σε καλεί, σαν μια φωνή που δεν σε αφήνει να λησμονήσεις!

Στη συνέχεια τα ακούσματα είναι γνώριμα . Ο Shostakovich θαύμαζε τους ήρωες της Ελληνικής Αντίστασης και γνώρισε την Ελληνική μουσική παράδοση με την βοήθεια μιας Ελληνίδας που ζούσε στη Μόσχα.

Κωστής Παλαμάς:

Εμπρός! Ολόρθοι, ατρόμαχτοι.

Μαυρίλα. Αστροπελέκι.

Μα το σπαθί γοργάστραψε,

και νά! η βροντή τουφέκι!

Στον Πίντο απ’ τον Ταΰγετο,

και στα Μπαλκάνια, ως πέρα,

μια η φλόγα, μια η φοβέρα,

κι ένας ο νους. Εμπρός!

....

Ο Πεντοζάλης, ο χορός του Ζαλόγγου, φόρος τιμής και ο κύκλος των Ελληνικών τραγουδιών δεν θα μπορούσε παρά να κλείσει με τον Ύμνο του ΕΛΑΣ.

Ο Shostakovich ενδιαφέρθηκε αρκετά για την παραδοσιακή μουσική άλλων χωρών, κι έτσι, εκτός από τα Ελληνικά Τραγούδια, στον δίσκο συνυπάρχουν και 6 Ισπανικά τραγούδια με τον βαρύτονο Mikhail Lukonin, όπως και τα Ελληνικά.

Τον δίσκο συμπληρώνουν πέντε ακόμα τραγούδια σε ποίηση Dolmatovsky, op. 98, γραμμένα στα 1954, με την φωνή του Kuznetsov.

 
Πιο καθημερινά, τραγούδια που εκφράζουν συναισθήματα, αναμνήσεις, στιγμές που έφυγαν αλλά μένουν χαραγμένες στη μνήμη. Το απλοϊκό των στίχων συνυπάρχει με την απλοϊκότητα στη σύνθεση, αλλά ακόμα και σε αυτήν την προσπάθεια του συνθέτη να δημιουργήσει κάτι πιο προσιτό και ευκολότερα κατανοητό, το αποτέλεσμα εξακολουθεί να είναι μοναδικό.

Συστήνω αυτόν τον δίσκο ανεπιφύλακτα σε όσους θέλουν να αφεθούν σε έναν κατακλυσμό συναισθημάτων που μπορεί να είναι έρωτας, πόνος, πάθος, αγάπη, δύναμη, πόλεμος, επανάσταση, ή απλά και μόνο μια τρυφερή επιθυμία για να τραγουδήσουν ένα νανούρισμα.